Της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού
Προς την Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος της Βουλής
Αθήνα 20 Ιανουαρίου 2010
Θέμα: Πλάκα και το ευρύτερο Ιστορικό Κέντρο Αθήνας
Η Πλάκα είναι ίσως το μοναδικό παράδειγμα στην χώρα μας στο οποίο η πολιτική βούληση για αναβάθμιση και ανάδειξη μιας περιοχής αρχίζει με υποδειγματικό λεπτομερή πολεοδομικό σχεδιασμό, θωρακίζεται με ένα καινοτόμο νομοθετικό πλαίσιο και πραγματοποιείται με αδιάλειπτη αποφασιστικότητα συνέχεια και σχετική συνέπεια.
Τότε στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης στην Πλάκα τα πράγματα ήταν πράγματι άγρια. Οι παλιοί κάτοικοι είχαν από καιρό εγκαταλείψει τη γειτονιά και οι λίγοι που απέμεναν ήταν αυτοί που δεν είχαν που να πάνε. Την κατοικούσαν κυρίως τα κατώτερα αξιώματα των απασχολουμένων στα κακόφημα κέντρα που είχαν πάρει τις θέσεις των παλιών μπουάτ και παραδοσιακών ταβερνών. Οι παλιές αθηναϊκές αυλές ήταν μισοερειπωμένες και φιλοξενούσαν κυρίως μοναχικά άτομα που κούρνιαζαν τσιμπολογώντας από τα ψίχουλα μιας πανάθλιας νυχτερινής ζωής. Γιατί η Πλάκα τότε ήταν μόνο νύχτα. Νύχτα θορυβώδης και επικίνδυνη
Στην απόφαση της πολιτείας να σώσει την Πλάκα έπαιξαν το ρόλο τους και οι μεμονωμένες φωνές των λιγοστών τότε κατοίκων και οι προτάσεις τους .
Ήταν όμως η θέληση της πολιτείας να ξανακερδίσει τα χαμένα χρόνια της χούντας. Μιας σύγχρονης πολεοδομικής αντίληψης και των σωστών ανθρώπων στις σωστές θέσεις
Η μοναδική απόφαση τότε της πολιτείας να ορίσει μια ημερομηνία για την εφαρμογή του νόμου και να την κρατήσει έκανε τότε την μεγάλη διαφορά. Και τα αποτελέσματα τα βλέπουμε σήμερα. Και μπορεί να φαίνονται δεδομένα και εύκολα.
Δεν θα ήταν έτσι όμως αν όλη η προσπάθεια δεν είχε μελετηθεί με μοναδική λεπτομέρεια. Δεν είχαν δημιουργηθεί οι προϋποθέσεις ελέγχου και παρακολούθησης της εξέλιξης της πραγματοποίησης της πολεοδομικής επέμβασης και η θεσμοθετημένη επιτροπή επίβλεψης. Αν δεν υπήρχε η Πολιτική Βούληση.
Αλλά κυρίως και αν δεν υπήρχαν οι κάτοικοι που σιγά-σιγά αυξάνονταν. Που δεν σταμάτησαν ούτε στιγμή να ελέγχουν την εφαρμογή του Διατάγματος χωρίς η απογοήτευση για τα άμεσα αποτελέσματα να τους αποθαρρύνουν. Σε αυτό βέβαια βοήθησε η Ελληνική Εταιρία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού που έχοντας την έδρα της στην Πλάκα συνέβαλε σημαντικά στη σωτηρία της γειτονιάς και ακόμη περισσότερο στην συνέχεια της δραστηριοποίησης των κατοίκων.
Τα αποτελέσματα όλης αυτής της κατάστασης φάνηκαν πρόπερσι το καλοκαίρι όταν γνωστά και άγνωστα οργανωμένα συμφέροντα προσπάθησαν να αλώσουν την Πλάκα καταργώντας στην ουσία το ισχύον Προεδρικό Διάταγμα περί χρήσεων γης. Η εξέλιξη είναι γνωστή. Η άμεση αντίδραση των κατοίκων η καταλυτική συμβολή των ήδη ενημερωμένων Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης οι επερωτήσεις στην Βουλή απέτρεψαν μια πολύ δυσάρεστη εξέλιξη για την γειτονιά και την Πολιτεία από το να ακυρώσει ένα τόσο σημαντικό έργο της.
Η ακύρωση όμως μπορεί να γίνει στην πράξη. Όταν οι απαγορευμένες αλλαγές χρήσεις πραγματοποιούνται παράνομα.
Γιατί η γενικότερη χαλάρωση σήμερα επηρεάζει αρνητικά και την Πλάκα.
Η απομάκρυνση από την γειτονιά των δύο υπηρεσιών ελέγχου που αντικατέστησαν κακώς το αρχικό Γραφείο Πλάκας ισοδυναμεί στην πραγματικότητα με κατάργησή τους. Ο ρόλος τους ακυρώνεται μέσα σε μια αλληλογραφία μεταξύ υπηρεσιών που εμπλέκονται σε χώρους που στο παρελθόν ήταν ξεκαθαρισμένοι. Αυτό αφήνει κενά στα οποία αρχίζει να ανθεί μια κατάσταση από τα παλιά, Ενώ επανέρχεται αργά αλλά σταθερά ο εφιάλτης της ηχορύπανσης.
Η εγκατάλειψη των κοινόχρηστων χώρων, ή ασφυκτική αυθαίρετη κατάληψη κάθε ελεύθερου χώρου από τα τραπεζοκαθίσματα. Οι πλατείες μετατρέπονται σε παρκινγκ αυτοκινήτων. Κυρίως τις αργίες όταν αναιρείται κάθε έννοια τάξης. Ο πεζός δεν μπορεί να κινηθεί ούτε στους πεζοδρόμους αλλά ούτε και στον δρόμο αφού στην συνεχή ροή των τροχοφόρων έχουν προστεθεί και τα γνωστά τρενάκια που διασχίζουν πλέον τα στενά σοκάκια επιδεινώνοντας την ήδη βεβαρημένη κατάσταση. Τεράστια γκράφιτι αλλοιώνουν τις όψεις των κατοικιών ενώ υπάρχει έντονο πρόβλημα καθαριότητας και ρύπανσης. Αλλά και η Πλάκα στο μέτρο που της αναλογεί «συμμετέχει» στο πρόβλημα ασφάλειας που αντιμετωπίζουν οι άλλες περιοχές του κέντρου.
Αυτό που έχει ανάγκη σήμερα η Πλάκα είναι να ξαναμπεί στην προσοχή της Πολιτείας. Να αντιμετωπιστεί πάλι σαν την αρχαία γειτονιά που έχει τεράστια επισκεψιμότητα και χρειάζεται συνεχή φροντίδα.
Το νομοθετικό πλαίσιο υπάρχει. Πρέπει να επιστρέψει ο έλεγχος με τις επιτετραμμένες υπηρεσίες , μαζί με την επανεργοποίηση της Επιτροπής Επίβλεψης, που πρέπει να ξαναποκτήσουν τους ρόλους τους. Αυτό θα αποτρέψει τις επικαλύψεις και συναρμοδιότητες που είναι η αιτίες της απραξίας. Ενώ οι νέες, όπως η Δημοτική Αστυνομία να αποκτήσει αρμοδιότητες Και όχι μόνο τις ώρες γραφείου. Γιατί η γειτονιά δεν έχει ωράριο και κυρίως το βράδυ. Άλλως δεν έχει νόημα.
Σημαντικό για την γειτονιά επίσης είναι η επιστροφή στην κατοικία των δεκάδων κτιρίων ιδιοκτησίας του ΥΠΠΟ που σήμερα ρημάζουν κενά, παραχωρημένα σε κάποια ολιγομελή ή και ανύπαρκτα σωματεία. Είναι κάτι εφικτό τόσο από νομική όσο και από οικονομική άποψη και θα αναζωογονήσει τις περιοχές που βρίσκονται τα κτίρια αυτά και που σήμερα παρουσιάζουν εικόνα εγκατάλειψης και ερήμωσης κυρίως τα βράδια.
Αλλά η Πλάκα δεν είναι μια «ευτυχισμένη νησίδα ποιότητας». Σε συνεργασία με τα άλλα σωματεία και κινήσεις ενεργών πολιτών του Ιστορικού Κέντρου έχουμε επανειλημμένα προσπαθήσει να ευαισθητοποιήσουμε την Πολιτεία για τα τεράστια προβλήματα του Ιστορικού Κέντρου γενικότερα και η προσοχή της Επιτροπής σας πάνω σε αυτό το θέμα είναι αναμφίβολα ένα πρώτο θετικό αποτέλεσμα.
Με βάση λοιπόν μια δοκιμασμένη εμπειρία που σας αναφέραμε παραπάνω θα σας διατυπώσουμε μερικές προτάσεις για την προστασία και την ανάδειξη του Ιστορικού Κέντρου της Αθήνας.
Κατ αρχήν πρέπει να γίνει μια λεπτομερειακή πολεοδομική μελέτη για όλη την περιοχή του κέντρου.
Στόχος πρέπει να είναι η ανάδειξη εκείνων των χαρακτηριστικών που θα αποτελέσουν τα βασικά στοιχεία αναγνώρισης του κέντρου , αλλά και η οργάνωση της εύρυθμης λειτουργίας του . Αυτό όχι μόνο για την κάθε περιοχή ξεχωριστά αλλά σαν σύνολο στο οποίο η ιδιαιτερότητα κάθε γειτονιάς θα συνεισφέρει με τα δικά της χαρακτηριστικά.
Η δυναμικότητα και η πολυμορφία που αποτελούν σήμερα το κύριο χαρακτηριστικό του κέντρου πρέπει να διαφυλαχτεί αλλά και να οργανωθεί. Σε αυτό θα βοηθήσουν ένα διάταγμα που θα καθορίζει ανά οικοδομικό τετράγωνο και ανά όροφο τις χρήσεις γης που επιτρέπονται, κατά το πρότυπο π.χ. εκείνου της Πλάκας και μια κυκλοφοριακή μελέτη. Η ανάπλαση των ελεύθερων χώρων δεν πρέπει να απομακρύνει τις εμπορικές χρήσεις αλλά να αποτελέσει το περιβάλλον για την ανάδειξή τους.
Αυτό όμως που θα αποτελέσει τον βασικό μοχλό για την οργάνωση και την ανάπτυξη του κέντρου είναι η κατοικία. Πρέπει να επιστρέψει η κατοικία σε όλες τις περιοχές και για αυτό πρέπει δοθούν κίνητρα αλλά το κυριότερο να οργανωθεί κατάλληλα το περιβάλλον που ευνοεί την εξάπλωσή της.
Μόνο η οργάνωση η λειτουργία και η κατοίκηση της περιοχής μπορεί να λύσει το πρόβλημα της υποβάθμισης της εγκληματικότητας και της γκετοποίησης που απειλεί το κέντρο της πόλης. Το παραεμπόριο που οργιάζει και το πρόβλημα της διαδεδομένης εμπορίας και χρήσης ναρκωτικών είναι αντικείμενο πολιτικής βούλησης, αστυνόμευσης και μέτρων κοινωνικής πρόνοιας. Δεν μπορεί πάντως να αντιμετωπιστεί με την μετατόπιση όπως έγινε σήμερα σε πλησιέστερες περιοχές.
Εκτός δηλαδή των πολεοδομικών και αρχιτεκτονικών παρεμβάσεων που θα προβλέπονται λεπτομερειακά και αναλυτικά από τη μελέτη να απομακρυνθούν οι χρήσεις που αποτελούν όχληση για την κατοικία, όπως κακόφημα κέντρα, πορνεία, ρυπογόνες και ηχορυπογόνες εστίες.
Τώρα που πολλές από τις περιοχές του κέντρου είναι υποβαθμισμένες είναι ευκαιρία να εξευρεθούν οι αναγκαίοι χώροι για τον πολεοδομικό εξοπλισμό. Τα άχτιστα οικόπεδα θα πρέπει να ανταλλαχθούν με Σ.Δ. σε άλλες περιοχές σύμφωνα με υπάρχουσες προτάσεις.
Αλλά και δημόσιες υπηρεσίες μπορούν να καταλάβουν κτίρια που σήμερα είναι κενά και αποτελούν εστίες υποβάθμισης. Π.Χ. η 24ώρη παρουσία του αστυνομικού τμήματος Ακροπόλεως στο κτίριο της Πλατείας Θεάτρου σε συστέγαση με άλλες παρεμφερείς υπηρεσίες προστασίας του πολίτη θα είχε άμεσα ευεργετικά αποτελέσματα για την ευρύτερη περιοχή.
Η κυκλοφοριακή μελέτη πρέπει να αποτελέσει παράγοντα ανάπτυξης και προστασίας. Το εμπόριο χρειάζεται εύκολη πρόσβαση και δυνατότητα χρονικά περιορισμένης στάθμευσης αλλά όχι μετάβαση στο χώρο εργασίας με το αυτοκίνητο. Θέσεις για τους κατοίκους και μελετημένες πεζοδρομήσεις λοιπόν. Όχι στην γενικευμένη απαγόρευση εισόδου αυτοκινήτων στο κέντρο αλλά περιορισμός για συγκεκριμένες περιοχές και ώρες και γιατί όχι πράσινη ζώνη με γενική απαγόρευση στο στενό ιστορικό κέντρο την Πλάκα κατά τα πρότυπα των άλλων ευρωπαϊκών πόλεων και στην οποία το εορταστικό μποτιλιάρισμα αναιρεί κάθε προϋπόθεση ανάδειξης.
Προϋπόθεση βέβαια για τα παραπάνω η διεύρυνση του Οργανισμού Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας με κατάλληλη στελέχωση και αρμοδιότητες με αποκλειστικό έργο την ανάπλαση του κέντρου της πόλης.
Ο Οργανισμός που θα παρακολουθήσει την πορεία της μελέτης, που πρέπει να ανατεθεί μετά από διεθνή διαγωνισμό κατά το πρότυπο του Μουσείου της Ακρόπολης, θα συντάξει το νομοθετικό πλαίσιο, που θα επιτρέψει την πραγματοποίηση και θα επιβλέπει την τήρηση των νόμων. Είναι γνωστό ότι το τελευταίο είναι και το περισσότερο σημαντικό και το πιο εύκολα αναιρέσιμο. Η επίβλεψη της τήρησης των προβλεπομένων κυρίως για τις χρήσεις γης, της ηχορύπανσης, της κατάληψης των ελεύθερων χώρων θα πρέπει να ανατεθεί σε ειδική επιτροπή στην οποία εκτός από τους υπηρεσιακούς παράγοντες θα πρέπει να συμμετέχουν και εκπρόσωποι κατοίκων. Αληθινοί βέβαια.
Αλλά και η ανενεργή σήμερα πολυπληθής Δημοτική Αστυνομία πρέπει να έχει καθοριστικό ρόλο στην επίβλεψη της τήρησης του νόμου, κατόπιν φυσικά μιας αναγκαίας και επιτακτικής σχετικής νομοθετικής ρύθμισης ως προς τις αρμοδιότητες αλλά και όσον αφορά τις ευθύνες και τα καθήκοντά της.
Για να γίνουν δυνατά τα παραπάνω μπορεί εν μέρει να χρησιμοποιηθεί η εμπειρία της Πλάκας και πόλεων της Ευρώπης και για τον Οργανισμό τα καλύτερα στελέχη της Ενοποίησης των Αρχαιολογικών Χώρων και του Γραφείου του Ιστορικού Κέντρου που έχουν αρκετή εμπειρία και σήμερα είναι σχεδόν ανενεργά αλλά και άλλα που θα εμφορούνται από τις ανατρεπτικές αλλά πραγματοποιήσιμες ιδέες και ικανότητες που έχει επιτακτική ανάγκη το Ιστορικό Κέντρο της Πόλης.
Αυτονόητο βέβαια είναι ότι εντωμεταξύ και έως ότου πραγματοποιηθούν τα παραπάνω είναι κεφαλαιώδους σημασίας να αντιμετωπισθούν άμεσα τα ασφυκτικά προβλήματα που ταλανίζουν σήμερα το Κέντρο.
Για την Επιτροπή Πρωτοβουλίας Κατοίκων Πλάκας
Ο Πρόεδρος
Παναγιώτης Παρασκευόπουλος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου